ABD’nin batmayan planı! Baş aşağı çalıştı, 8 milyon dolar istenince hurdaya çıktı
Derleme: Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Yüzde 71’i suyla kaplı dünya unutulmayacak pek çok acı gemi kazasına sahne oluyor. Savaşlarda ya da talihsiz deniz kazalarında başrolde olan ve ismi yıllarca acı hatırlarla anılan gemilerin çoğu özel gemilerdi. Özellikle hızlı manevra kabiliyeti için tasarlanan ve daha büyük gemilere eşlik ederek, onları hava, su üstü ve denizaltı tehditlerine karşı korumak için kullanılan ‘Destroyer’lar, yani ‘yok edici’ diye anılan gemiler bile bir füzeyle batabiliyordu. Pek çok gemi, özellikleri dolayısıyla bambaşka sıfatlarla anılıyordu. Bunlar arasında bulunan USS Nimitz’e, dünyanın en güçlüsü olduğundan ‘yüzen kale’ deniyor. Japon Deniz Öz Savunma Kuvvetleri’nin Izumo’ları dünyanın en büyük gemileri arasında yer alıyor. Bazı gemilerse ‘asla batmayacak’ diye anılıyor. Tıpkı Titanic ve kız kardeşleri gibi. Ancak nasıl anılırsa anılsın bu gemilerin hepsi batıyor. Biri dışında, RP Flip asla batmıyor!
RP FLIP NEDEN BAŞ AŞAĞI DURUYOR?
22 Haziran 1962’de henüz çözülememiş gizemlerle dolu okyanusta araştırmalar yapmak amacıyla, Scripps Oşinografi Enstitüsü’nün Deniz Fizik Laboratuvarı (MPL), Deniz Araştırmaları Ofisi’nden fon alındı ve ticari deniz mimarisi firması The Glosten Associates’in yardımıyla dünyanın en ilginç gemilerinden RP Flip’in inşasına başlandı. 1 ay sonra, takvimler 23 Temmuz 1962’yi gösterirken, gemi artık tamamlanmış ve suya inmeye hazır hale getirilmişti. RP Flip başta termal gradyanlar (bir görüntüdeki yoğunluk veya rengin yönsel olarak değişmesi, hafiflemesi ya da yoğunşalması) ve eğimli okyanus tabanları nedeniyle oluşan su altı ses dalgalarındaki ince ölçekli faz ve genlik dalgalanmalarını araştırmak için inşa edildi. Gemiyi ilginç yapansa 115 metrelik uzunluğuna rağmen dik şekilde pozisyon alarak sadece 17 metresi su yüzeyinde kalacak şekilde okyanus tabanına dik şekilde kalabilmesiydi. Peki RP Flip neden dik durmaya ihtiyaç duydu?
Ocak 1960’ta MPL araştırmacısı Frederick H. Fisher ile MPL Direktörü Fred N. Spiess, USS Baya (SS-318) denizaltısını araştırma platformu olarak kullanırken birtakım denge problemleriyle karşılaşılıyordu. Spiess, dalgıç gemiler geliştirmede lider olan bir fizikçi ve oşinograf Allyn Vine’ın, dalgalara karşı ayakta kalmayı başaran projesini gözlemlemiş ve dünyanın en ilginç gemilerinden birinin inşası için fitili ateşlemişti. Gözlemlere göre, bir gemiyi ters çevirmenin onu daha dengeli hale getirebileceği fikri ortaya çıktı. Fisher daha sonra böyle bir geminin uygulanabilirliği ve geliştirilmesi üzerinde çalışmak üzere görevlendirildi. RP Flip’e kavuşmak için ilk adımlar da böyle atıldı. Artık 90 derece dönebilen ve inanılmaz yetenekleriyle okyanus dalgalarına meydan okuyan gemi inşa edilmeye başlandı.
15 KİŞİLİK RP FLIP DÜNYANIN HER YERİNDE!
RP Flip, dalga yüksekliği, akustik sinyaller, su sıcaklığı ve yoğunluğu incelemek ve meteorolojik veri toplamak için tasarlanmıştı. Akustik aletlerle olası etkileşim nedeniyle geminin itme gücü yoktu. Yani serbestçe sürüklendiği veya demirlediği açık suya çekilmesi gerekiyordu. 700 brüt tonluk dönen gemi, 5 kişilik bir mürettebat ve 11 bilim insanı taşıyabiliyordu. 1 ay süren görevi boyunca yakıt ikmaline gerek kalmadan, bağımsız olarak çalışabiliyordu. Dünyanın her yerinde çalıştırılabilen gemi en çok, Amerika Birleşik Devletleri’nin batı kıyılarında, Kaliforniya, San Diego’daki Scripps Nimitz Deniz Tesisi’ndeki bir ana üste faaliyet gösteriyordu. Teknik özelliklerinin yanında bu ilginç ve batmaz geminin özel olarak tasarlanmış iç mekanları da vardı. Tuvalet koltukları gibi bazı armatürler de geminin dönmesi durumunda ters kalacağından, 90 derece dönebilecek şekilde tasarlanmıştı. Duş başlıkları da tıpkı diğer taşınmaz eşyalar gibi 90 derece eğimliydi. Hem yatay, hem de tavan olan yüzeylere yerleştirilmiş aydınlatma aksesuarları konumlandırılmıştı. Geminin en az içi kadar ilginç pek çok ilginç yanı vardı.
RP Flip yarım asırdan uzun süre sorunsuz bir şekilde çalıştı. Kariyerindeki tek problemi 1969’da 24 metreyi aşan okyanus dalgalarına meydan okumaya çalıştığında yaşamıştı. Bu RP Flip’i batıracak bir problem değildi. Ancak o anlarda geminin denge sorunları yaşandığı da açıkça belli oluyordu. Bu nedenle mürettebat gemiyi terk etti. Olay, mürettebat üyelerinin botlar tarafından alınmak üzere suya atlamak zorunda kaldığı bir kurtarma operasyonu gerektirdi. Ancak tehlike son bulduğunda gemi de mürettebat da sorunsuz şekilde göreve devam etti. 115 metrelik RP Flip’in dik pozisyona ya da yatay pozisyona geçmesi 30 dakika sürüyordu. Ancak uzun süre yakıt ihtiyacı olmadan çalışması onun için işleri kolaylaştırıyordu. İşlem tamamlandığında ise geminin sadece 17 metre yüksekliğindeki kısmı su yüzeyinde kalıyor ve mürettebat çalışmalarına burada devam ediyordu.
8 MİLYON DOLAR MI, HURDA MI?
2023’e gelindiğinde 61 yaşındaki RP Flip, 2020’de yaşanan Kovid-19 pandemisi dolayısıyla 3 yıl boyunca göreve ara vermiş ve toplamda 58 yıl aktif hizmet vermişti. Ancak pandemi sonrası gemi incelendiğinde mürettebata hüzün veren gerçek fark edildi. RP Flip artık pek de verimli çalışmıyor üstelik çeşitli problemler ve yetersizlikler yaşanıyordu. Ağustos 2023’te, ONR’nin araştırma gemisi programını denetleyen program görevlisi Rob Sparrock, ‘RP FLIP’i beş veya 10 yıl daha kullanılabilir hale getirmenin yaklaşık 8 milyon dolara mal olacağını, ancak bu fonun başka yerlerde daha iyi kullanılabileceğini’ belirterek geminin onarımının pek de mantıklı olmadığına dikkat çekti. 3 Ağustos 2023’te, dünyanın en ilginç ve batmaz gemisi Meksika’daki bir hurda sahasına doğru yola çıktı.
Hizmet dışı bırakma töreninde, Scripps Deniz Fizik Laboratuvarı (MPL) Müdürü Eric Terrill, geminin inşa edilmesinde öncülük eden akla ve ruha övgü yağdırdı. Eric Terrill RP’ Flip’e son kez bakarak, “FLIP, yeni bilimsel keşiflere olanak sağlamak için teknolojiyle neler yapılabileceği konusunda büyük düşünmek için sahneyi hazırladı. Risk alma çağında inşa edildi, bu ruhu bugün de benimsemeye ve gelecek nesil denizci bilim insanlarında teşvik etmeye çalışıyoruz” dedi.
